Pashinyan sprak bij de jaarlijkse herdenking van de gebeurtenissen rond 1915, waarbij veel moordpartijen plaatsvonden tussen christelijke Armeniërs en islamitische Turken en Koerden. De Armeense regeringsleider benadrukte dat Armeniërs en Turken geprovoceerd werden door het tsaristisch Rusland en dat modern Turkije niet verantwoordelijk is voor de gebeurtenissen.

Volgens Pashinyan heeft de beschuldigingen van genocide afgedaan als een geopolitiek verzinsel van de Russen als propaganda tegen de Turken. Armeniërs zijn volgens hem het slachtoffer geworden van geopolitieke intriges en valse beloften.

Pashinyan zegt dat de Armeniërs moeten stoppen met het zoeken naar het ‘verloren thuisland’ en zich moet concentreren op het land dat ze nu hebben.

Het bericht Minister-president Armenië: “Armeense ‘genocide’ is verzonnen” verscheen eerst op Turks.nl.

Umut Ali Özmen leeft met zijn familie in het dorpje Küçükdurduran in Akyaka in de provincie Kars. Volgens zijn vader Mustafa Özmen vertrok zijn zoon op 24 juli naar het grensgebied om hun grazende dieren terug te begeleiden.

De tiener liep naar de achterzijde van een heuvel op de grens en werd daar gespot door Armeense dorpelingen aan de andere kant van de grens. Hij werd direct opgepakt door het Armeense leger voor het illegaal binnendringen van Armenië.

Sınırı ihlali sebebiyle Ermenistan’da iki aydır cezaevinde tutulan Karslı Umut Ali'nin babası ile yaptığı telefon görüşmesi ortaya çıktı… "Umut Ali'yi bırakın" @ismailsaymaz haberi https://t.co/OiNELA84Ky pic.twitter.com/F9pXhsIceg

— Hurriyet.com.tr (@Hurriyet) September 14, 2018

Zijn vader stapte naar de politie, waar uit camerabeelden bleek dat zijn tienerzoon was meegenomen door het Armeense leger. Een dag later spraken Turkse en Armeense bewindslieden met elkaar bij de gesloten grens, waar duidelijk werd dat Umut Ali voor de Armeense rechtbank zou verschijnen.

Sindsdien probeert het gouvernoraat van Kars Umut Ali terug te krijgen. De zaak werd gemeld bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Een verzoek tot uitlevering werd ingediend bij de Armeense ambassade in Tblisi, de hoofdstad van Georgië. Daarnaast is bij Interpol melding gemaakt van vermissing.

En hoe het gaat met de tiener? Hij is in een eenzame cel geplaatst in een vrouwengevangenis. Vader Mustafa Özmen is in de tussentijd afgereist naar Armenië om zijn zoon in de gevangenis te zien. Op 12 augustus belde Umut Ali zijn vader op en vertelde hem dat hij twee keer was mishandeld door de cipiers. Hij zou een vuist gekregen hebben en zijn geschopt.

Vader Özmen zegt dat hij wekelijks twee keer belt met zijn zoon. “Ik wil dat hij zo snel mogelijk wordt uitgeleverd. Ondanks dat het duidelijk is dat hij Turks staatsburger is en dat zijn ID niet bij hem is, wordt er al twee maanden gewacht. Mijn kind wordt mishandeld.”

De Turkse ambassade in Georgië zou volgens oom Özmen al twee keer een diplomatieke nota hebben gegeven aan Armenië, maar het heeft niet mogen baten. De Turkse Interpol heeft ook contact gehad met hun Armeense collega’s. Ze hebben een verzoek tot vrijlating gedaan.

In een opgenomen telefoongesprek tussen vader en zoon zegt de tiener dat hij wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit in Turkije. Daarom zou hij zijn gevlucht naar Armenië. Op een gegeven moment is te horen dat de tiener huilend zegt: “Het wordt hier steeds moeilijker. Ze zijn begonnen met slaan. Ze spreken Armeens met me, en als ik ze niet begrijp slaan ze me.”

De gouverneur van Kars zegt dat hij heeft doorgekregen dat de Armeniërs beweren dat de tiener foto’s zou hebben gemaakt van militairen bij de grens.

Het bericht Turkse tiener al maanden vastgehouden in Armenië en wordt mishandeld in de cel verscheen eerst op Turks.nl.

De herder met de initialen S.Ö. liet zijn dieren uit in het Turks-Armeens grensgebied, waar herders vaker dieren uitlaten.

Hayvanları Ermenistan’a geçen çobana dayak https://t.co/jk0tjDWvt7 pic.twitter.com/tuEZOpKM5V

— HyeTert (@HyeTert) June 29, 2018

Enkele dieren staken echter de grens over, waardoor de herder genoodzaakt was de grens ook over te steken om zijn dieren terug te halen.

Het lukte hem om de dieren te verzamelen en hij probeerde terug op Turks grondgebied te komen, maar werd op dat moment opgepakt door Armeense militairen.

De Turkse gendarmerie werd van de situatie op de hoogte gesteld. Gendarmerie-eenheden waren binnen korte tijd bij het grensgebied en onderhandelden over de uitlevering van de helder. Niet lang daarna werd de gewonde herder uitgeleverd aan de gendarmerie en keerde daarmee terug op Turks grondgebied.

S.Ö. werd naar het staatsziekenhuis gebracht door de gendarmerie en werd behandeld aan zijn wonden. Turkse media melden dat het goed gaat met hem.

De Turkse openbare aanklager heeft een strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar de herder.

Turks-Armeense grens

De grens tussen Turkije en Armenië is gesloten sinds oorlog uitbrak eind vorige eeuw tussen Armenië en Azerbeidzjan na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie waar beide landen decennialang onderdeel van uitmaakten.

In 2013 werd een herder die de grens overstak doodgeschoten door het Armeense leger. De 35-jarige Mustafa Ürker ging toen ook achter zijn dieren aan.

Het bericht Turkse man mishandeld door Armeense militairen bij Turks-Armeense grens verscheen eerst op Turks.nl.

Rond 19.40 uur, plaatselijke tijd, nam het Armeens leger het dorp Alhanlı in de provincie Fuzuli onder vuur. Sahibe en Zehra Guliyeva, een tweejarig meisje, kwamen om bij de aanval.

Servinaz Guliyeva raakte gewond door de bomscherven en werd vervoerd naar het ziekenhuis. Het Azerbeidzjaans ministerie van Defensie laat weten hard te zullen reageren op de aanval.

#Armenia'n Armed Forces fired #Alkhanli village of #Fuzuli region and 2 year old girl Zahra and her grandma are killed #OSCE #OSCEPA #PACE

— Ganire Pashayeva (@GanirePashayeva) July 4, 2017

De vader van het 2-jarige slachtoffer is woedend. “Armenen hebben ons dorp vaker beschoten. Enkele dagen terug zijn we nog beschoten. Ik zal de wraak van mijn moeder en dochter nemen”, aldus de vader van het 2-jarige slachtoffer tegenover Azerbeidzjaanse media.

Het bericht Doden bij aanval op onschuldige burgers door Armeens leger verscheen eerst op Turks.nl.

Hoewel ook veel Turken omkwamen in de gevechten tussen Armeniërs en moslims in het zuiden van Turkije, zijn er geen berichten van verbrande Armeense vlaggen in Turkije.

Daarentegen pleitten demonstranten in Istanbul voor de ‘erkenning van de Armeense genocide’. Ook HDP-parlementslid Garo Paylan gebruikte dezelfde term voor de gevallen Armeense doden rond 1915.

pic.twitter.com/F3UDSwfpBg

— Garo Paylan (@GaroPaylan) April 24, 2017

Genocide?

Armeniërs, die pleiten voor de term ‘genocide’, hebben rond 1915 ook veel Turken vermoord. Daardoor moesten ruim een half miljoen Turken hun thuis verlaten en vluchten.

Hoewel bij de Maltatribunalen, de Ottomanen werden vrijgesproken van genocide, blijven velen volhouden dat er tóch sprake was van genocide.

Daarnaast bestempelen regeringen de kwestie vaak als genocide na een conflict met Turkije als pestmiddel, zoals Rusland, nadat hun straaljager werd neergehaald in Turkije.

Het bericht Armenen steken Turkse vlag in brand verscheen eerst op Turks.nl.

De vlag van Nagorno-Karabakh, een illegale autonome republiek die internationaal niet erkend wordt, werd ook verboden. Maar op beelden van de halve finales bleek de vlag toch zichtbaar.

Het bericht Verboden Armeense vlag tóch bij Eurovisie Songfestival verscheen eerst op Turks.nl.

Een vertegenwoordiger van de Turks-Azerbeidzjaans Culturele Vereniging meldt aan Turks.nl dat er meer dan 100 demonstranten aanwezig waren. Ze eisten dat Armenië zich terugtrekt uit Azerbeidzjaans grondgebied. Op de nacht van afgelopen vrijdag op zaterdag braken hevige gevechten uit tussen Armeense en Azerbeidzjaanse troepen. Aan beide kanten vielen tientallen doden.

Sindsdien verklaarde Azerbeidzjan meerdere keren eenzijdig een wapenstilstand, welke telkens werd verbroken door Armenië. Armenië viel gisteren ook Nachitsjevan aan, een exclave van Azerbeidzjan die grenst aan Turkije.

Beelden:

Het bericht Turken hijsen Turkse vlag voor Armeense ambassade Den Haag verscheen eerst op Turks.nl.

Azerbeidzjaanse autoriteiten melden dat minstens 100 militairen van de bezettingsmacht zijn gedood. Verder zijn 6 tanks en 15 raketwerpers uitgeschakeld. Daarnaast werd een stuk grond door Azerbeidzjaanse militairen heroverd.

Sinds enkele dagen wordt er heen en weer geschoten door beide kanten. Het ministerie heeft verder verklaard dat bij een herhaling van een overtreding van de wapenstilstand, nog harder zal worden gereageerd.

Karabach wordt al jaren bezet door Armenië. De lokale Azerbeidzjanen vluchtten voor de Armeense agressie, waarop Armenen massaal naar het gebied migreerden.

Het bericht Azerbeidzjan verovert grond terug van Armenië verscheen eerst op Turks.nl.

Esayan werd geboren in Istanbul en begon in 1997 te schrijven voor de Armeens-Turkse krant Agos. In 2001 bracht hij zijn eerste boek uit. Veel van zijn werken vielen in prijzen. Tijdelijk was hij actief bij de krant Taraf als hoofdredacteur. Sinds augustus 2013 schrijft hij voor Yeni Safak, een krant dat bekend staat als pro-regering.

Het bericht AK Partij presenteert Armeniër als kandidaat verscheen eerst op Turks.nl.

Later gebruikten Arabieren het woord voor volkeren die hoog in de bergen woonden en zich vooral deden spreken als bandieten. In die context is er een gedicht geschreven over Selahattin Eyyubi (ook bekend als Saladin) door een Arabische dichter: “Ook al is hij een koerd, hij was een edelman.” Door veel mensen wordt dit gezien als het bewijs dat Selahattin een Koerd was, maar in die tijd betekende het slechts bandiet. En Selahattin kwam uit de bergen van Irak, waar veel volkeren overleefden door roofovervallen en zich daarna terugtrokken naar de bergen. Het woord had in die tijd geen etnische lading.

Pas rond de 18e/19e eeuw kwam voor het eerst het woord “Koerdistan” voor in bronnen. In die context werd er gerefereerd naar Oost-Anatolië vanwege de vele bergen en de vele rovers die daar woonden. Pas aan het begin van de 20ste eeuw kreeg het woord een etnische lading omdat Kırmancı, Zaza, Sorani, Gorani etc. (kleine stammen die veelal niet-Turkse dialecten spraken, maar onderling ook niet verstaanbaar zijn) zich eronder schaarden.

Wel nu, u ziet dus dat toen Turken Anatolië binnenkwamen in 1071 er geen problemen waren. Er was geen Koerdische staat die “bezet” werd, dan wel “Koerden” met wie gestreden moest worden. Het is het equivalent dat we over 50 jaar “Randsteders” hebben die in opstand kwamen in Nederland. Hieronder bevinden zich dan Turken uit Rotterdam, Marokkanen uit Amsterdam, Surinamers uit Utrecht en Nederlanders uit Gouda etc.; met andere woorden het is geen etnische lading en er kan dan ook geen sprake zijn van “Nederlanders die Randsteders bezetten”.

De vergelijking met Israel en Palestina gaat daarom niet op, maar het is ook geen goede zaak om te vergelijken. Elke zaak is uniek op zichzelf.

Mensen krijgen soms het gevoel dat ze “overheerst” worden. Hetzelfde gevoel hebben IS-strijders nu en of het ook echt zo is, maakt voor die mensen niet uit. Het is namelijk hun werkelijkheid. IS denkt dat Joden de media beheersen, VS hun oliebronnen willen inpikken en Europa het allemaal gedoogd. Daar vechten ze voor. Of het werkelijkheid is, maakt voor ze niet uit. Hetzelfde geldt voor Koerden. Veel Koerden willen niet weten dat Turkije met İsmet İnönü (2e president van Turkije), Cemal Gürsel, Turgut Özal etc. al minstens drie Koerdische presidenten heeft gehad. Turgut Özal sprak zelfs van trots dat hij kon opklimmen tot president van Turkije, ondanks dat zijn moeder geen woord Turks sprak. Kunt u dit zich voorstellen in Nederland? Dat iemand verkozen wordt tot premier en daarna zegt dat zijn ouders hun hele leven al in Nederland wonen maar toch geen woord Nederlands spreken? Men zou van schande spreken.

Meteen hierop aansluitend stond er in het mailbericht dat Turkije geen begrip verdiende: “Zeker niet als je te maken hebt met een land dat weigert te erkennen dat de juridische voorganger-staat (Osmaanse Rijk) genocide pleegde tegen de Armeniërs (onder leiding van de regering geleid door de ‘Jonge Turken’, ofwel de 3 Pasha’s).”

Nu is het argument over 1915 ook niet zo zwart-wit als men doet vermoeden. Veel landen spreken niet van de juridische term “genocide”, zoals bijvoorbeeld Groot-Brittannië, omdat het niet bewezen is dat er sprake is van een genocide. Dat er veel mensen zijn omgekomen, erkent iedereen. Ook Turkije erkent dit. Het gaat hierbij om de intentie. Armeniërs kwamen in opstand en werden daarna gereloceerd binnen het Osmaanse Rijk. Het was dus geen deportatie (waarbij je buiten de grenzen wordt gezet) maar een relocatie. Zowel Oost-Anatolië (waar de Armeniërs leefden) als Syrië (waar de Armeniërs heen gestuurd werden) behoorden al ruim 400 jaar tot het Osmaanse Rijk. Het waren dus geen nieuw veroverde gebieden, maar eeuwenoude provincies.

De regering, waarbij een paar Jong Turken als minister deelnamen, was geen dictatoriaal regime (zoals veel mensen beweren) maar een pragmatische coalitie waarbij de Jong Turken zelfs eerst een overeenkomst hadden met Taşnak (de Armeense organisatie). Taşnak begon echter kort daarna met terreuraanslagen.

Daarom is het niet alleen Turkije dat weigert de term ‘genocide’ te erkennen, dat doen bijvoorbeeld Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Europese Unie, Europees Parlement, OSCE, Australië, Israel en Duitsland ook niet; om er maar een paar te noemen. De term ‘genocide’ bestond in die tijd ook niet, de term is special voor 1940-1945 verzonnen en mag juridisch gezien niet met terugwerkende kracht toegepast worden. Tevens is er al een rechtszaak geweest waarbij het een “oorlogsmisdaad” (war crime) is genoemd. Je kunt nu eenmaal niet twee maal dezelfde zaak voor twee verschillende aanklachten voor de rechter brengen. Je kunt niet iemand eerst veroordelen voor doodslag, zijn straf laten uitdienen, en vervolgens nogmaals aanklagen: ditmaal voor moord en hem proberen nogmaals te straffen. Zo werkt straf niet.

Andersom kan je ook geen nieuwe wet met terugwerkende kracht laten toepassen. Je kunt niet zeggen dat smaad en laster ook van toepassing was in de Middeleeuwen, en proberen nakomelingen te straffen. Zo werkt internationaal recht niet.

Overigens zijn er veel Duitse doktoren, diplomaten en legerofficieren (net als veel Nederlandse en Zweedse die neutraal waren) die juist spreken van Armeense wandaden tegen de Turken. Enkele voorbeelden kunt u vinden in deze bronnen:

– Dr. René Bakker, Drs. Antoon Gailly en Drs. Luc Vervloet – Geschiedenis van Turkije.

– Majoor Hjalmar Pravitz (1915) 

– Algemeen Handelsblad (1920)

Daarnaast zijn er veel internationaal gerenommeerde historici die ook weigeren de term ‘genocide’ te gebruiken omdat er simpelweg geen bewijs voor is. Dit doen ze namelijk niet zomaar. Het geeft allemaal aan dat er veel meer aan de hand is in deze kwesties dan men doet blijken. Veel mensen die er een mening over willen vormen, zouden er goed aan doen om zich meer te verdiepen in de materie.

Wil je meer van dit soort artikelen van Instituut voor Turkse Studies (ITS)? Steun ons dan voor maar 5 euro per maand, neem voor meer informatie contact op via [email protected].  

Het bericht Bezet Turkije de Koerden en ontkennen ze de Armeense ‘Genocide’? verscheen eerst op Turks.nl.

Aksoy staat bekend om zijn gigantische standbeeld ‘Statue of Humanity’ in Kars, aan de grens met Armenië. Het was een beeld van een mens dat in tweeën was gedeeld. Het had symbool moeten staan voor de ‘scheiding’ van het Turkse en Armeense volk.

President Erdoğan vond het standbeeld niks aan: Hij noemde het in 2011 een ‘monster’ en eiste dat het verwijderd werd. Kort daarna werd het gesloopt, terwijl het nog niet was afgebouwd.

Aksoy klaagde de president aan: De rechter heeft bepaald dat Erdoğan een compensatie moet betalen van 10.000 lira aan de kunstenaar. Dat is ongeveer 3.500 euro. 

Het bericht Erdoğan moet schadevergoeding betalen verscheen eerst op Turks.nl.

Op internet volgde een storm van kritiek met een oproep om Starbucks te boycotten. De posters werden meteen verwijderd.

“Een van de kerntaken van ons bedrijf is de verbondenheid met de lokale gemeenschap en in elke filiaal proberen we dan ook lokaal relevant te zijn. Hier hebben we de plank misgeslagen en we bieden onze excuses aan voor alle klanten die we hiermee beledigd hebben,” vertelt een woordvoerder van Starbucks.

Armenië beschuldigt Turkije van een ‘genocide’ in 1915. Turkije erkent dat er veel doden zijn gevallen bij beide partijen, maar ontkent dat er sprake is geweest van een stelselmatige volkerenmoord. 

Het bericht Armenen nu ook boos op Starbucks verscheen eerst op Turks.nl.

De Armenen in het land zijn een actie gestart om de serie te verbieden. “We zijn niet voor censuur, maar we zijn tegen media-campagnes die de herdenkingen willen neutraliseren” wordt gemeld in een manifest.

Binbir Gece is echter nu al een hit in Argentinië: Het trok bijna evenveel kijkers als een populaire serie uit Brazilië. De serie werd tussen 2006 en 2009 uitgezonden in Turkije en gaat over de haat-liefde relatie tussen de karakters Onur en Şehrazat.

Het bericht Armenen: Verbied Turkse series in het buitenland verscheen eerst op Turks.nl.

Bij een vuurgevecht in augustus kwamen negen Azerbeidzjaanse militairen om het leven. Meerdere gewonde militairen werden toen naar Turkije gebracht voor een behandeling.

Het bericht Drie Azerbeidzjaanse militairen komen om bij aanval Armenië verscheen eerst op Turks.nl.

Het Azerbeidzjaanse ministerie van defensie heeft gemeld dat dat de gevechtshelikopter van het type Mi-24 posten van het Azerbeidzjaanse leger probeerde aan te vallen. Dat gebeurde in de buurt van regio Agdam, op Azerbeidzjaans grondgebied.

Volgens Armenië voerde de helikopter een trainingsvlucht uit. Het zou onbewapend zijn. Verwacht wordt dat de spanningen tussen de landen weer verhoogd zullen worden. Tijdens de zomer kwamen nog tientallen militairen om bij gevechten.

Het bericht Azerbeidzjan haalt Armeense legerhelikopter neer verscheen eerst op Turks.nl.

De eerste dag (7 augustus 2014) was eigenlijk vooral een welkomstdag waarbij de verschillende deelnemers aan dit project de kans kregen om elkaar beter te leren kennen. Wat wel jammer was, was dat de deelnemers uit Turkije toen nog niet gearriveerd waren. Praktisch gezien begon het project op de tweede dag en waren de Turkse afgevaardigden ook gearriveerd. Met de respectievelijk Armeense-Luxemburgse Haykuhi en Portugese Antonio als onze begeleiders, begonnen we aan een verkenning in de stad Tsaghkadzor. De stad bleek vooral bekend te staan als een ontspanningsoord waar Armeniërs graag skivakanties hielden. De stad heette Tsaghkunyats Dzor gedurende de Middeleeuwen om hierna in de elfde eeuw de naam van de nabijgelegen kerkgemeente Kecharis (ook wel Kecharuyk) aan te nemen. Gedurende 1600 zorgde de aanhoudende invoer van Turkse nomaden ervoor dat de naam ‘Dereçiçeği’ (Bloemvallei) werd, genoemd naar de bloeiende bloemen in de vallei. De stad behoorde toen achtereenvolgens toe tot de verschillende Turkse staten in die regio, waaronder het Seltsjoekenrijk (1037-1194), Gouden Horde (1236-1479), Osmaanse Rijk (1299-1922), Timoeridenrijk (1370-1525), en vele anderen. De naam Dereçiçeği behield het tot 1947 toen de Turkse naam uit anti-Turkse en Armeense nationalistische sentimenten, vertaald werd naar het Armeens: Tsaghkadzor. Vrijwel meteen besefte ik dat ik het suffix ‘zor’ herkende van de Osmaans-Syrische valleistad Deir ez-Zor waar Armeniërs zich in 1915 massaal vestigden. Ten onrechte staat deze stad bekend als een woestijnstad, terwijl het in werkelijkheid aan de oevers van de Eufraat grenst en juist bekend staat als een uiterst groene en vruchtbare regio. Ik realiseerde me nu dat de vertaling van de stad zelfs het woord ‘vallei’ omvatte, een indicatie dat de stad inderdaad vruchtbaar was en zeer zeker geen woestijn.

Bij de rondleiding door de stad, welke pas in 1984 stadsrechten heeft gekregen, viel eigenlijk ook meteen de vijandigheid van bepaalde bewoners op. Nu was toevallig de afgevaardigde uit Rusland een Tataarse Başkırt (zowel Tataren als Başkırten/Başkurten/Basjkieren zijn Turkse stammen die leven in Rusland): Güzel. Zij was van oorsprong Tataars maar leefde in de Russische autonome regio van Başkırdistan. Ook ik was daar namens Nederland maar heb Turkse roots. Toch werden zowel Güzel als ik erg vriendelijk ontvangen, zelfs toen we meldden dat we Tataars dan wel Turks waren. Voor de Turkse afgevaardigde Hatice was dit anders. Een oudere vrouw weigerde haar te groeten omdat ze Turks was en liep boos weg nadat ze de andere deelnemers wel vriendelijk en lachend had omhelst. De haat tegen alles wat Turks was, zat sommige bewoners hoog. De eerste clash tussen Armeniërs en Turken was hiermee een feit. Het frappante was echter dat Turkije, wellicht uit verzoenende motieven, twee afgevaardigden had gestuurd die geen blad voor de mond namen. Ze spraken uitvoerig over de (in hun ogen) “Armeense Genocide” en spraken walgend over het feit dat Turkije dit niet erkende als zodanig. Voor mij kwam dit als een grote schok en samen met de Georgiërs probeerde ik toch de gulden middenweg te zoeken in de ruzie omtrent de terminologie. Zelf probeer ik de term ‘genocide’ namelijk niet te gebruiken daar het een juridische term is binnen een strikt historische discussie.

De Turkse afgevaardigden bleken echter meer een doel te hebben om Turkije te bekritiseren tijdens het project dan om onderzoek te doen in Armenië, of Turkije als afgevaardigde te vertegenwoordigen. Dit bleek nog meer op de derde dag toen we vanuit Tsaghkadzor vertrokken naar de Armeense hoofdstad Yerevan om het Regional Studies Center te bezoeken. Daar kregen we een persoonlijk gesprek met RSC-voorzitter en voormalig VS-topdiplomaat Richard Giragosian. Giragosian was hiervoor de adviseur van Bill Clinton, de toenmalige Amerikaanse president. De kamer van Giragosian hing vol met persoonlijke aanbevelingen van Bill en Hillary Clinton, maar ook Al Gore: alle drie Amerikaanse presidenten, vice-presidenten of presidentskandidaten. In dit gesprek werd door zowel Giragosian als de Turkse afgevaardigden beweerd dat Turkije de gebeurtenissen van 1915 zou kunnen erkennen als ‘een genocide’ omdat zowel de toenmalige president Abdullah Gül als de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoğlu dit tijdens een persoonlijk gesprek tegen Giragosian zouden hebben gezegd. De afgevaardigden beweerden hierop dat in feite iedereen in Turkije tegen de “ontkenningspolitiek” van de overheid is en dat iedereen de “genocide al erkent”. Ik vond de laatste uitlatingen erg pretentieus en ongefundeerd, terwijl de uitspraken van Giragosian weliswaar een kern van waarheid leken te bevatten maar desalniettemin met een korreltje zout genomen moesten worden.

Andere uitspraken van Giragosian waren namelijk dat hij een voormalig lid van Taşnak was en in zijn tienerjaren de Amerikaanse ambassade in Amerika had bekogeld met eieren en stenen. Hier schrok ik erg van, daar Taşnak een Armeense terreurgroep is die verantwoordelijk is voor de dood van vele honderdduizenden Turken en Azerbeidzjanen. Alleen al in de aanloop tot 1915 waren Taşnak (en in mindere mate de andere Armeense terreurgroep Hınçak) verantwoordelijk voor de dood van ruim 523.000 Osmaanse burgers (veelal Turken en Koerden). Dat zo iemand een dergelijke hoge functie kon bekleden in Amerika en Armenië was voor mij erg verrassend, om het vriendelijk uit te drukken. In de daarop volgende discussie heb ik zowel de stellingen van de Turkse afgevaardigden als die van Giragosian betwist met solide argumenten. Zo meldde ik dat iemand alleen maar naar de Oost-Turkse provincies Kars, Ardahan en Iğdır hoeft te gaan om de verhalen te horen van Turkse overlevenden van de Armeense Opstand van 1915 en dat zeker niet iedereen in Turkije van plan is om een “eenzijdige massamoord van Turken op Armeniërs” te erkennen. Simpelweg omdat het niet de realiteit is. Dit gold ook voor de houding van Gül en Davutoğlu omdat Erdoğan in zijn uitlatingen erg duidelijk is: hij wil een gezamenlijk onderzoek van Turkse en Armeense historici voordat hij het woord “genocide” gebruikt. Later stelde ik ook nog dat het in Turkije vrijwel onmogelijk is om als voormalig terreurlid een dergelijk hoge functie te kunnen bekleden als Giragosian in Armenië. Ook meldde ik dat ik erg schrok van het feit dat Giragosian openlijk (en met trots) kon melden dat hij een (voormalig) lid was van Taşnak. Daarbij komt nog dat in Armenië vrijwel op elke hoek en op elke markt petten, vlaggen en/of t-shirts van de terreurgroepen Taşnak, Hınçak en ASALA werden verkocht. Ook deze openlijke verheerlijking van geweld tegen Turken kaartte ik aan, waarna de groep het grotendeels met me eens was dat we alles verder moesten onderzoeken en niks voor de waarheid moesten aannemen in deze regio.

Hierna bezochten we in Yerevan verscheidene organisaties. Eén daarvan trok mijn aandacht omdat het een boek betrof met tien Turkse en tien Armeense burgers die elk hun visie op 1915 vertelden. Jammer genoeg waren alle twintig mensen het erover eens dat er massaal Armeniërs vermoord waren, zonder de eerdergenoemde 523.000 Turkse slachtoffers te benoemen. Het feit dat de tien Armeniërs in het boek bij naam werden genoemd en de tien Turkse burgers alle tien anoniem waren, deed bij mij twijfels doen ontstaan over het neutrale en betrouwbaarheid gehalte van het boek. Ook het feit dat er met geen woord werd gerept over de doden aan de Turkse zijde door toedoen van de Armeniërs, deed mij besluiten dat het boek erg eenzijdig was. Juist daarom heb ik het boek uiteindelijk aangeschaft.

De vierde dag hielden we een uitgebreide analyse van de dag ervoor, waar ik mijn kritiek op de eenzijdige informatie herhaalde. De hele groep was het uiteindelijk met mij eens dat we vooral de Armeense visie hadden geleerd en dat het nu aan ons was om ook de andere kant van het verhaal te onderzoeken. Ondertussen kwam ook naar voren dat het in Armenië gebruikelijk was om zowel de commotie met Turkije omtrent 1915 als de oorlog met Azerbeidzjan van 1991 aan te duiden als: “De strijd tegen de Turken”. Zowel Azerbeidzjanen als Turken werden gezien als één volk en afgeschilderd als de grote vijand van Armenië. Al snel bleek dat ook Russische Tataren hieronder geschaard werden en dat ‘Tataren’ vaak als synoniem werden gebruikt voor ‘Turken’. Ook van deze generalisatie schrok ik in wezen erg. Toen ook nog een afgevaardigde uit Nagorno-Karabağ kwam, Susanna, bleken de subjectieve verwijten elkaar in rap tempo op te volgen. Nagorno-Karabağ is een Azerbeidzjaanse provincie die al bijna 30 jaar bezet wordt door Armenië, tezamen met andere Azerbeidzjaanse provincies. Hiermee wordt ruim 24% van Azerbeidzjan bezet door Armeense troepen. In Nagorno-Karabağ en de overige provincies hebben Armeense troepen een massale etnische zuivering aangericht waardoor er geen Azerbeidzjanen meer woonachtig zijn in die gebieden. Ruim één miljoen Azerbeidzjaanse vluchtelingen en vele tienduizenden Azerbeidzjaanse doden hebben Nagorno-Karabağ een homogene Armeense regio gemaakt. Er wonen op een bevolking van ongeveer 150.000 bewoners in Nagorno-Karabağ, ongeveer 100 Azerbeidzjanen. Al deze Azerbeidzjanen hebben hun naam in een Armeense naam moeten veranderen en spreken vloeiend Armeens, vaak geen Azerbeidzjaans. Alleen op deze manier konden ze ontsnappen aan de dood aan de hand van Armeense soldaten tijdens de etnische zuiveringen. Andersom wonen er ongeveer tussen de 10.000 en 30.000 Armeniërs in de weinige gebieden die nog wel onder Azerbeidzjaans bestuur staan, omdat Azerbeidzjan deze minderheid met rust laat.

Toch meldde Susanna, nota bene een universitaire docente en onderzoekster aan een universiteit in Nagorno-Karabağ, dat Azerbeidzjan de echte agressor was en dat het de Azerbeidzjanen waren die nu weigerden Nagorno-Karabağ te erkennen. Eigenlijk is dit erg logisch daar Azerbeidzjan de oorlog (inclusief grondgebied en vele burgers) heeft verloren en deze eigenlijk terug wil. Hierin ziet het zich gesteund door de Verenigde Naties, die steevast resoluties aanneemt waarin de eis dat Armenië zich moet terugtrekken van Azerbeidzjaans grondgebied onderstreept wordt. Tot op heden heeft Armenië zich hier niks van aangetrokken en beschuldigt het Azerbeidzjan van een “koppige en starre houding”. Erg dubieus vond ik dit, vooral omdat ik meermaals moest aanhoren hoe Armeniërs beweerden dat in Azerbeidzjan facebook onder strikt toezicht van de Azerbeidzjaanse geheime politie stond en dat Azerbeidzjan valse social media accounts aanmaakte om Armenië te bekritiseren. Ook werd Azerbeidzjan beschuldigd van het maken van standbeelden voor moordenaars van Armeniërs, terwijl Armenië bol stond van de standbeelden van ASALA-leden die Turkse en Azerbeidzjaanse diplomaten omgebracht hadden, alleen en enkel omdat het Turken en Azerbeidzjanen waren. De Georgiërs reageerden uiteindelijk door te stellen dat de beschuldigingen die Armenië had op Azerbeidzjan, een geval waren van “de pot die de ketel verwijt zwart te zijn” daar Armenië op dat gebied erger was dan Azerbeidzjan. Na Susanna kregen we nog een lezing van twee afgevaardigden uit Zuid-Korea over het begrip ‘vrede’.

Op dag vijf was een bezoek aan een subdepartement van het Ministerie van Jeugd en Sport aan de orde. Ook dit bezoek was in Yerevan en al snel bleek hoe de situatie in Armenië was. Het was mij al opgevallen dat veel verenigingen en stichtingen in Armenië erg fanatiek nationalistisch waren. Nu bleek dat dit departement van het ministerie een budget van 145.000 dollar beheert om uit te delen aan die verenigingen en stichtingen. Ten eerste was dit een wel erg klein budget voor een land, vooral toen er gemeld werd dat de organisaties maximaal een paar duizend konden krijgen. Ten tweede waren de organisaties dus gedwongen om de staatsideologie uit te dragen, wilden ze in aanmerkingen komen om geld te ontvangen. Hiermee bleek in wezen de ijzeren hand van de staat in Armenië. Ook de grootste problemen van dit ministerie waren interessant om aan te horen: Armenië heeft het hoogste abortusgehalte ter wereld, na China. Dit omdat gezinnen alleen maar jongens willen en meisjes middels een abortus laten weghalen. Dit had onder andere een dalend bevolking als gevolg in Armenië, waardoor het ministerie vrouwen wilden stimuleren om minder lang te studeren op de universiteit en eerder al te beginnen met het baren van kinderen. Het waren vooral problemen die in Noord-Korea en China ook aanwezig waren, wat het starre regime van Armenië goed illustreerde.

Op de zesde dag waren we te gast bij een ‘anti-cafe’ waar je betaalde voor jouw aanwezigheid per uur, en binnen alles kon doen: van piano spelen tot boeken lezen tot films kijken. Het was een interessant project, met mensen die ook in Turkije waren geweest om vooroordelen weg te nemen. Vooral Arman Azizyan sprak erover dat hij in Turkije vaak voor een Turk werd aangezien en dat beide culturen erg op elkaar leken. Het was dan ook juist dit wat, naar mijn mening, benadrukt dient te worden in Armenië. Naast de culinaire gebruiken, hebben ook beide culturen namelijk veel gemeen. Op de zevende dag waren we vooral inhoudelijk bezig met het beoordelen en goedkeuren van nieuwe projecten, waarna we op dag acht een excursie naar het Sevan-meer in Armenië hadden. Dit meer heette lange tijd Gökçe, maar werd toen veranderd in Sevan wat letterlijk ‘Zwarte Van’ betekent. Dit komt doordat het vergeleken met het Van-meer in Turkije, het water van Sevan zwarter van kleur is. Armenië eist zowel de provincie Van als het Van-meer van Turkije om het te kunnen toevoegen aan Armeens grondgebied. Met de naam Sevan houdt het deze eis levend voor nieuwe generaties Armeniërs.

Na dit achtdaags project bleef ik nog één dag extra in Yerevan om ook plekken te bezoeken buiten het programma om te kijken of alles wat mij getoond was, ook een juiste weerspiegeling was van de situatie in Armenië. Dit bleek grotendeels wel het geval te zijn, maar toch vielen mij ook enkele andere dingen op: er is een ontzettende haat tegen Turken, getuigde de zin in het Nationale Museum van Armenië waarin stond dat “Turken in 1915 reageerden op de Armeense opstanden op de enige manier die de Turken weten: door alles en iedereen uit te moorden”. Het geeft de sterke anti-Turkse propaganda goed weer. Mede daarom ben ik van mening dat de enige manier om vrede tot stand te kunnen brengen in Armenië, het wegnemen van deze vooroordelen tegen Turkije en Azerbeidzjan is.

18 oktober 2014

Armand Sağ

Het bericht Hoe vrede tot stand kan komen in Armenië verscheen eerst op Turks.nl.

De uitnodiging werd persoonlijk overhandigd door de Armeense minister van Buitenlandse Zaken aan Erdoğan. Dat gebeurde tijdens de beëdiging van de nieuwe president, waar ook Armenië voor was uitgenodigd.

In april, tijdens de 99ste herdenking, publiceerde Erdoğan al een bericht waarin hij medeleden betuigt met de slachtoffers. Ook stelde hij voor om de slachtoffers samen te herdenken: “De twee volken van een unieke geografie, die vergelijkbare culturen hebben, moeten de verliezen samen kunnen herdenken. Net zoals het geval is voor alle burgers van het Ottomaanse Rijk, is het een menselijke plicht om de pijn dat is geleden door Armenen te begrijpen en te delen.”

Het bericht van de toenmalige premier werd positief ontvangen door de Armenen die in Turkije leven, maar Armenië zelf nam er geen genoegen mee.

De herdenking vindt op 24 april plaats in de hoofdstad van Armenië. Erdoğan heeft nog niet gereageerd.

Het bericht Armenië nodigt Turkije uit voor herdenking 1915 verscheen eerst op Turks.nl.

“De gevechten woeden sinds eind juli. Er zijn sachtoffers aan beide kanten. Het probleem in Nagorno-Karabach moet zo snel mogelijk worden opgelost” vertelde de vicepremier. Volgens hem is het belangijk dat de internationale gemeenschap in actie komt voor blijvende vrede.

Indien nodig zullen er meer militairen naar Turkije worden overgebracht. Eerder werden ook Azerbeidzjaanse ministers behandeld in Turkije. 

Gaza
Turkije spreekt met Israël en Egypte om ook gewonden uit Gaza te vervoeren naar het land. Eerder werden enkele gewonden al overgevlogen naar Turkije.

AA/Turks.nl

Het bericht Gewonde militairen Azerbeidzjan in Turkije verscheen eerst op Turks.nl.

Adile Naşit / 1930 – 1987
Had je ooit gedacht dat de meest geliefde vrouw op het witte doek van Armeense afkomst kon zijn? Adile Naşit is dat. In haar films en tv-programma’s was zij een ‘gewone mens’, een moeder met een groot hart, iemand die wij nooit zullen vergeten. Ook haar broer, Selim Naşit, is een bekende acteur in Turkije.

Cem Karaca / 1945 – 2004
Cem Karaca, de grondlegger van de moderne Turkse rock. Zijn legendarische nummers als ‘Dadaloglu’ of ‘Kendim ettim kendim buldum’ zijn onvergeetbaar. Toto Karaca, de moeder van Cem Karaca heet oorspronkelijk Irma Felegyan en is van Armeense afkomst.

Nubar Terziyan / 1909 – 1994
De lieve opa van Turkse films. “Iemand die veel geld heeft, heeft één of misschien twee auto’s. Maar indien je de hart en ziel aanspreekt van mensen, is alles van jou” was een quote van Terziyan.

Kenan Pars (links op de foto) / 1920 – 2008
De ‘Bad Guy’ in Turkse films. Wij kennen hem met zijn artiestennaam Kenan Pars, maar hij is geboren als Kirkor Cezveciyan.

Vahi Öz / 1911 – 1969
De rokkenjager in zwartwit-films. Vooral bekend van de film ‘Kart Horoz’ en zijn rollen samen met Sadri Alışık (Turist Ömer). Eigenlijk heet hij ‘Vahe Ozinyan’.

Sami Hazinses / 1925 – 2002 
De ‘onbekend held’ van de Turkse comedy. Samuel Agop Ulucyan, of beter bekend als Sami Hazinses. Oorspronkelijk muziekmaker, maar vooral bekend met zijn rollen in oude comedyfilms.

Onno Tunç (in het midden) / 1948 – 1996
De naam achter de moderne Turkse muziek. Sen Aglama, Geri Don, Sinanay zijn enkele aanwinsten van Tunc in de Turkse muziek. De naam achter het succes van Sezen Aksu. Ohannes Tuncboyaciyan is zijn oorspronkelijke naam.

Hayko Cepkin
De ‘rebel’ van de Turkse rockmuziek, is van oorsprong een Armeniër.

Artin Penik / 1921 – 1982
Een ware strijder voor vrede. Hij stak zichzelf in brand op het Taksimplein uit protest tegen een aanslag van de Armeense diaspora (Asala) bij luchthaven Esenboga in Ankara. Hij overleed aan zijn verwondingen.

Ara Güler
Dé naam in Turkije dat we naast het woord ‘fotografie’ moeten zetten. Een ware levende legende, maar wel van Armeense afkomst.

Het bericht Deze beroemdheden zijn Armeens verscheen eerst op Turks.nl.

Nu ik weer terug ben in Nederland na mijn eerste reis naar Armenië met een groep EU-afgevaardigden, en ik bijna weer naar Armenië ga voor mijn tweede reis, bedenk ik me dat ik de eerste keer veel vooroordelen had over het Kaukwasisch land. Veel van die vooroordelen heb ik weten te doorbreken tijdens mijn eerste verblijf van tien dagen in Armenië. Het is dan ook erg interessant om mijn eerste bericht terug te lezen¹.

Met veel angsten ging ik toen naar Armenië, en ik probeer altijd mijn best te doen om uit die doos van vooroordelen te komen². Want zolang het niet geverifieerd en gecontroleerd is, blijft het een vooroordeel. Deze vorm van relativeren heb ik tijdens mijn eerste reis naar Armenië meermaals proberen toe te passen. Uiteindelijk kwam ik toen terug met een frisse blik op Armenië; één waarbij de starre regering en de gastvrije bevolking strik gescheiden moeten worden gehouden.

En natuurlijk zijn er ook vriendelijke overheidsfunctionarissen, alsmede racistische bevolkingsgroepen, maar over het algemeen gesproken willen de Armeniërs gewoon een rustig en vredelievend bestaan. De grote uitzondering hierop is de fanatieke Armeense diaspora en de agressieve Dashnakzutyun³. Deze blijven putten uit anti-Turkse sentimenten, maar vertegenwoordigen niet alle Armeniërs in Armenië, of daarbuiten overigens.

De sterke aanwezigheid van de Armeense overheid in het centrum van de Armeense hoofdstad Yerevan was verder een sterk contrast met de minder wordende controle in de verpauperde delen en buitenwijken van de hoofdstad; en de zelfs complete afwezigheid van een bestuurlijke macht in de gebieden buiten Yerevan. Juist daarom vond ik mijn eerste reis zo belangrijk met een trip naar het verre zuiden van Armenië, het historische Tatev, op slechts een steenworp afstand van verschillende grenzen. Zo lag het oorlogsgebied Karabağ op slechts 10-11 kilometer.⁴ Dit gebied hoort officieel tot buurland Azerbeidzjan maar wordt al sinds 1991-1992 bezet door Armenië. Beide landen zijn officieel nog in staat van oorlog en daardoor sterven wekelijks nog soldaten door vijandig vuur iets ten oosten van Tatev in Karabağ.

Toch heb ik in Tatev zelf (en iets ten westen ervan) prachtige foto’s kunnen maken van Turkse invloeden enerzijds, de Armeense cultuur zelf anderzijds en de natuur om het geheel te voltooien.⁵ Het resultaat is een prachtige compilatie geworden van de diverse invloeden.⁶ Ook de invloeden van buitenlandse mogendheden in de vorm van geïnvesteerd kapitaal, zijn mij niet ontgaan.⁷ Ik heb mijn observaties dan ook zo objectief mogelijk verwoord, iets wat mij redelijk gelukt is (al zeg ik het zelf).⁸ In mijn zoektocht naar meningen van zoveel mogelijk Armeniërs, heb ik ook geen enkel voorstel afgeslagen. Ik ben in oude vervallen Sovjet-fabrieken geweest, maar ook Iraanse moskeeën en Armeense kloosters, en zelfs bij Armeniërs thuis.⁹ Wellicht één van mijn belangrijkste bezichtigingen was mijn bezoek aan het kloostercomplex van Tatev, een Middeleeuws geheel wat toen toonaangevend was en thans nog steeds in gebruik is. Daar wilde de Armeense priester, de Vader, mij perse zegenen omdat hij “een speciaal aura om mij heen” zag. Wellicht voelde hij dat ik als Turks-Nederlandse wetenschapper daar was met een objectieve blik op het geheel.¹⁰ Afijn, ik ben daar dus gezegend  en ik heb het complex met een kus verlaten.

Na al die bezoeken was er ook een keerzijde. Ik kreeg door dat er toch wel eenzijdige informatie werd gegeven met betrekking tot Turkije en dit zorgde voor nieuwe generaties jonge Armeniërs met een intense haat en afkeer tegen Turkije.¹¹ Toch werd ook dit langzamerhand doorbroken door zowel de oudere generaties (die vooral rust en vrede willen) en de jongere generaties (die voor werk toch hun heil in Turkije zoeken).¹²

En juist hierdoor worden nu weer de gelijkenissen tussen Armeniërs en Turken weer duidelijk. Armeniërs die massaal naar Turkije komen om daar te werken, zien dat Turken geen “bloeddorstige barbaren” zijn (zoals ze zo vaak door de overheid in Armenië te horen krijgen) maar simpelweg mensen die erg veel lijken op Armeniërs; ook (of wellicht zelfs ‘vooral’) qua cultuur.¹³ De ontmoeting met mij was voor veel mensen ook een dergelijke ervaring. Nu liep ik niet overal rond te verkondigen dat ik “Turks ben”, maar indien mensen ernaar vroegen, dan antwoordde ik dat ik inderdaad Turks ben. Ik kreeg zelf de vraag vooral omdat ik daar een leuke ontmoeting had met een mevrouw uit Moldavië, die zelf Gagavuz bleek te zijn. Gagavuz zijn een Turkssprekende minderheid in Moldavië die hun eigen autonome regio hebben (Gagavuz Yeri). Onderling praatten wij steevast Turks en dit viel zo af en toe de mensen wel op. Hoe de mensen wisten dat het Turks was, bleek mij een raadsel maar ze wisten het steeds wel en vroegen ons daarop of we Turks waren.

Hierbij heb ik geen nare fysieke ervaringen gehad, wel een paar opmerkingen zoals “Maar je ziet er normaal uit? Je bent vast een ‘verturkste’ Armeniër.” Of “Maar je ziet er helemaal niet uit als een bloeddorstige barbaar?”. Omdat ik echter uit een ander regio van het Osmaanse Rijk (de voorloper van Turkije) kom, dan Armeniërs, is die kans klein. De mensen die vreesden dat mij iets aangedaan zou worden, waren vooral de buitenlandse EU-afgevaardigden maar dit bleek allemaal flauwekul. Ik ben zelfs bij een dorpeling thuis uitgenodigd om daar te overnachten nadat hij hoorde dat ik Turks was, omdat hij mij perse als gast wilde. Voor de duidelijkheid: mij is die nacht helemaal niks slechts aangedaan en ik kreeg de beste gerechten en dranken aangeboden.

En nu sta ik aan de vooravond van mijn tweede reis naar Armenië, ditmaal via Yerevan iets meer naar het noorden om te kijken hoe het daar is. De afstand met het oorlogsgebied in Karabağ zal groter zijn dan mijn eerste reis (toen ik er pal op zat in Tatev), dus dat zit in ieder geval wel snor. Echter, nu zit ik wel dicht bij de grens met Azerbeidzjan en Georgië zitten in het land-locked Armenië (dus een binnenstaat zonder een aangrenzende zee en compleet omgeven door het vasteland van andere landen). Net als met Azerbeidzjan in 1918, heeft Armenië namelijk ook met Georgië in 1918 een oorlog gevoerd om uitbreiding van Armeens grondgebied. Armenië won tegen Azerbeidzjan maar verloor toen van Georgië.

Mede hierdoor heeft Georgië nu ongeveer een kwart miljoen Armeniërs binnen zijn grenzen wonen, terwijl Armenië minder dan duizend Georgiërs heeft. Een groot deel van de Armeniërs in Georgië woont in de provincie Javakheti aan de Georgisch-Armeense grens. Dus echt zonder angst en compleet ontspannen ga ik ook dit keer niet naar Armenië, maar mijn tweede reis (welke weer tien dagen zal duren) zal zonder twijfel weer veel nieuwe observaties, en dus informatie voor mij, betekenen. Ik ben benieuwd!

05-08-2014

Armand Sağ

1 http://www.allesinperspectief.nl/Midden-Oosten/armand-sa-vanuit-armenie-vol-spanning-op-het-vliegtuig-110.html

2 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/873185329362160 (1/10)

3 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/873570372656989 (1,5/10)

4 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/874795892534437 (2/10)

5 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/875421655805194 (3/10)

6 Deze foto’s zou ik graag met de lezer willen delen, dus zal ik binnenkort een voorstelling hierover geven. Geïnteresseerden kunnen deze presentatie bijwonen of mij mailen op [email protected]

7 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/875995209081172 (4/10)

8 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/876827538997939 (5/10)

9 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/877186182295408 (6/10)

10 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/882817378398955 (10/10)

11 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/878115485535811 (7/10)

12 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/878811478799545 (8/10)

13 https://www.facebook.com/turks.nl/posts/881428825204477 (9/10)

Het bericht Nabeschouwing van Armenië: The Aftermath verscheen eerst op Turks.nl.

Volgens de ministerie van defensie van Azerbeidzjan naderden een groep Armeense militairen de Azerbeidzjaanse linie in het district Agdam. Daarop ontstond er een gevecht. Volgens Azerbeidzjan heeft Armenië het staakt-het-vuren verbroken.

Bij de gevechten zijn in totaal 11 militairen omgekomen. 9 daarvan zijn van Azerbeidzjan, en 2 uit Armenië.

Het bericht Azerbeidzjaanse militairen komen om bij gevecht verscheen eerst op Turks.nl.

Maar ook tussendoor zag je steeds meer kleine voorbeelden van Turks-Armeense verwantschap of juist de kunstmatige afkeer die Yerevan probeert (en redelijk succesvol is daarin) te creëren. Zo stond ons hostel op de James Bryce Street, James Bryce had in 1916 een boek geschreven waarin hij als eerst repte over “gruweldaden van de Osmanen op Armeniërs”. Alhoewel hij later toegaf het boek in opdracht van het Britse Ministerie van Oorlog te hebben geschreven om de oorlog tussen Groot-Brittannië en het Osmaanse Rijk te kunnen rechtvaardigen (na de verpletterende nederlaag van de Britten in Çanakkale, daalde de Britse steun aan de oorlog en dit boek moest deze steun weer herwinnen), geldt hij nog steeds als een held in Armenië. Over zijn rectificatie wordt uiteraard verzwegen in Armenië.

Een ander interessant detail waar ik op gewezen werd door mijn Italiaanse collega, was dat Yerevan bij alle stoplichten LED-verlichting had. LED is een uiterst spaarzame en milieuvriendelijke manier van verlichting, maar er zijn maar weinig landen die er gebruik van maken. Zelf had mijn Italiaanse collega al tijden geopperd voor LED-verlichting in zijn woonplaats in Italie, maar steeds nul op het rekwest gekregen. Waarom Yerevan op dit gebied dan lichtjaren vooruit was? Erg simpel, Yerevan heeft weinig geld en moet elke kans op geld te kunnen besparen, met beide handen aanpakken. Maar toch was het verwonderlijk dat ze dus ook aan technologische en moderne besparingsmethoden dachten.

Wellicht het meest frappante wat ik moet concluderen na mijn verblijf in Armenië zijn de volgende drie zaken: de aanwezigheid van Turkse invloeden in de Armeense maatschappij en de verzwijging ervan; de anti-Turkse haat die wijd gepropageerd wordt door de Armeense overheid; en het resultaat van eeuwenlange samenleven in het Osmaanse Rijk met Turken.

Van de eerste twee heb ik in de afgelopen reeks artikelen, vele voorbeelden gegeven zoals de culinaire en linguïstische gelijkenissen alsmede de aanwezigheid van namen die gericht zijn op het in stand houden van vooroordelen jegens Turken en Turkije. Van de derde heb ik alleen terloops en indirect dingen aangegeven maar het belangrijkste is wel de verkopermentaliteit onder Armeniërs.

In het Osmaanse Rijk werden de Armeniërs gezien als het meest loyaal, zoals eerder al vermeld, en kregen daarom de handelssector toegewezen. Voor moslims was oorlogvoering het meest belangrijkste en dus konden taken zoals bankieren (aan Joden) en handel (aan Armeniërs) uitbesteed worden. Dit heeft ervoor gezorgd dat zowel Joden als Armeniërs ontzettend bedreven en ervaren zijn met hun respectievelijke beroepen. Het is dan ook geen toeval dat de meeste grote banken eigendom zijn van (vooral Osmaanse) Joden.

En ook is het geen toeval dat Armeniërs ontzettend veel vermogen en geld hadden om hun Armeense Opstand van 1915 te financieren.  Maar tegelijk is het ook geen toeval dat je in Armenie geen schreeuwende marktlui, geen onderhandeling, geen pogingen tot fraude en oplichting etc. hebt. Zij weten namelijk de gouden regel dat handel alleen geld oplevert als de klant terugkomt. Met andere woorden: de klant moet tevreden blijven en dat kan alleen als je hem daadwerkelijk goed behandelt.

In landen waar handel relatief nieuw is, zoals in Turkije, kan eenieder die daar is geweest beamen dat je op jouw tellen moet passen bij handelaren. Je moet afdingen, je moet op jouw hoede zijn voor valse producten en je moet stevig in jouw schoenen staan om niet opgelicht te worden. Dit alles was in Armenië niet van toepassing op de markten, ondanks alle armoede. Al bijna duizend jaar groeien de Armeniërs op met de basisregels van handel, wat zich uit in vele miljardairs in Amerika.  En ook als toerist krijg je een soort gemoedelijke rust dat je waar voor jouw geld krijgt, iets wat ik nog in geen enkel ander land heb mogen ervaren.

Echter, het is wel een eigenschap wat de Armeniërs hebben te danken aan hun Osmaanse afkomst. En juist deze voorbeelden laten voor mij zien hoe veel (positieve) invloeden de Osmanen hebben gehad op de Armeense cultuur.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (10/10) Afscheid van Armenië verscheen eerst op Turks.nl.

Het verbaasde mij dan ook niet dat Armeniërs in het Osmaanse Rijk steevast werden beschreven als “Christelijke Turken”, veel eigenschappen hebben ze namelijk gemeen met de Turken. Niet alleen culinair en linguïstisch maar ook cultureel (gastvrijheid, vriendelijkheid). De gesloten grens en vijandigheid tussen de twee landen lijkt dan ook een groot contrast, maar wellicht is het ook wel logisch. Tenslotte hebben broers en zussen onderling ook de grootste ruzies, juist omdat ze zo dicht op elkaar leven en zoveel met elkaar gemeen hebben.

De Arabische Opstand tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft bijvoorbeeld veel minder kwaad bloed gekweekt tussen Turken en Arabieren, en ook de (met terugwerkende kracht ‘Koerdisch’ genoemde) Şeyh Said Opstand heeft lang niet zo veel vijandigheid gecreëerd. De ware reden achter deze immense vijandigheid zit hem meer in het feit dat de Armeniërs door de Osmanen gezien werden als ‘het meest loyaal’ (getuige de officiële titel ‘Millet-i Sadıka’ die geen enkel ander volk binnen het Osmaanse Rijk heeft gekregen).

Dat juist die mensen (die als het meest loyaal werden gezien) in opstand kwamen tegen de Osmanen en een ware ravage achterlieten, moet extra en dubbel pijnlijk zijn geweest voor de Osmanen. Waar van de Arabieren en Koerden (die binnen Osmaanse kringen altijd al als een “zooitje ongeregelde bandieten die niet te vertrouwen zijn” gezien werden) dit wel verwacht werd, kwam de Armeense Opstand van 1915 als een totale en grote verrassing.

Maar toch komt dat broederlijke vanuit Turkse kant terug als ik spreek met mensen in Yerevan van verschillende universiteiten en officiële instanties. De Turken die langskomen spreken altijd verzoenend volgens deze Armeniërs. Het is toch een vredesoffer, vooral als je bedenkt dat er vanuit Armeense kant maar weinig tot niets gedaan wordt om toenadering te zoeken tot Turken. Althans op officieel niveau; de marktverkoper die mij uit het niets een cadeau geeft tot aan de boekverkoper die mij uit het niets korting geeft, spreken boekdelen. Vooral als mijn vraag waarom ik dit krijg, als reactie: “Zo zijn wij Armeniërs, gastvrijheid en vriendelijk. We doen dingen zoals ons hart het opgeeft.” Je zou zo ‘Armeniërs’ kunnen vervangen door ‘Turken’ en het zou nog steeds kloppen.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (9/10): Terug naar Yerevan verscheen eerst op Turks.nl.

Armeense diasporaleden staan namelijk te springen om hun oude culturele erfgoederen te bezoeken. Vooral in Tatev waar het kloostercomplex en universiteit uit de negende eeuw gelden als één van de grootste en bekendste van de Middeleeuwen. En op honderden meter hoog in de kabelbaan denk ik terug aan mijn dagen in Tatev. Ik heb vele mensen gesproken en zelfs vrienden gemaakt. Ik heb vele telefoonnummers, skype-accounts etc. ontvangen van mensen die geen woord Engels spreken (en ik spreek behalve ‘barev’ en ‘haco’ ook geen Armeens of Russisch). Toch wilden ze mij hun contactgegevens geven.

Niet omdat ze dit moesten doen maar omdat ze uit gastvrijheid mij aanboden om de volgende keer dat ik Armenië zou aandoen, bij ze kon logeren. Andere redenen waren A) als ik ooit hulp nodig had, en ik dacht dat ze me konden helpen B) om gewoon af en toe contact te hebben omdat ze mij echt waardeerden als een vriend. Het was een mooie tijd met veel mooie mensen. Morgen zou ik weer in Yerevan zijn, waar de stadsmentaliteit toch de boventoon voerde.

Maar ook daar zou ik nog het één en ander kunnen onderzoeken, vooral om te kijken of de mentaliteit anders was. In Yerevan was de staat zichtbaarder namelijk. Dat was mij al duidelijk toen ik aankwam[1] en alle licht uitstond. Ik wist dat Noord-Korea ‘s avonds  het licht uitdeed om zo geld te besparen maar dat Armenië het ook deed? Dat wist ik niet, maar het verklaarde wel veel. Armenië verschilde sowieso niet heel erg veel van Noord-Korea qua bestuur en mensenrechten.

Mij werd ook nog verteld dat alhoewel de officiële lezing was dat Armenië het licht uitdeed om geld en energie te besparen, het ook wel handig was om dissidenten op te pakken. Zodra iemand na de avondklok nog kaarsen aan had om een vergadering te hebben, dan was het vrij makkelijk te zien natuurlijk. Zo konden veiligheidstroepen de dissidenten makkelijk oppakken. Ik was niet verbaasd door het verhaal. Waar ik wel verbaasd over was in Tatev, was de manier waarop alles wat men Turkije te maken had simpelweg doodgezwegen werd.

Niemand opperde het idee om de oude zijderoute van Tatev weer op te zetten door de grens met Turkije en Azerbeidzjan open te zetten. Niemand wist dat de koelkast van het merk ‘Uğur’ (en dus Turks) was, niemand wist dat de porseleinen wc-pot, wc-papier, zeep, lampen (Emkay), tl-buizen (Işık A.Ş.), deuren, raamkozijnen en nog veel meer producten allemaal Turkse merken waren. Ze wisten mij enkel te vertellen dat het uit Georgië kwam wat logisch is. Maar niemand wist iets over Turkije.

En dit was duidelijk van bovenaf ingeprent. Er was zelfs geen enkele weg die naar Turkije of Azerbeidzjan liep, als je daarheen wilde dan moest je over bergen wandelen. En ondanks dat ik zei dat Turkije sinds kort vliegreizen naar Yerevan en dagbezoekers uit Armenië toelaat, wist niemand dit. Ik had eerder al een documentaire gezien waarin een oudere Armeense vrouw die dicht tegen de Turks-Armeense grens woonde, eenmaal per week naar Turkije (Kars) ging om haar groente daar op de markt te verkopen. Met de opbrengst kon ze minstens een week leven in Armenië. Ongelooflijk als je erover nadenkt: een paar uur werken in Turkije is in een Armenië meer dan een weekloon. Een verschil van jewelste!

Toch waren er ongeveer 100.000 illegale Armeniërs in Turkije, ondanks dat Yerevan het angstvallig stil houdt. Als het bekender was, zouden er waarschijnlijk geen Armeniërs overblijven in het toch straatarme land. Nu al heeft Armenië een sterke daling. Officieel is het nog 2,9 miljoen maar in praktijk schat niemand het hoger in dan 2,2 miljoen. De rest werkt al illegaal in het buitenland.

Tja, dit kon ik morgen allemaal beter uitzoeken in Yerevan waar alle ministeries staan. Nu wilde ik gewoon nog even genieten van mijn rit in de Wings of Tatev.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (8/10): The Wings of Tatev verscheen eerst op Turks.nl.

Deze staatspolitiek zorgde ervoor dat alle Armeniërs hoop hadden om ooit die regio’s weer in te lijven. Het is een beleid dat niet anders kan eindigen dan in een oorlog, want de pijn van deze open wond wordt niet verzorgd maar juist met zout bestrooid om het een open wond te houden. En met open wonden is het een kwestie van tijd voordat het gaat etteren met pus (haat jegens een andere bevolking). En als er iets is wat haat doet met een volk, dan is het wel iets vergelijkends met de Duitsers en Joden. En eigenlijk is het al begonnen. De 88-jarige Mıgırdıç Yanıkyan riep het al nadat hij de Turkse consul en vice-consul in California vermoordde: “Het waren Turken! Ik haat Turken! Ik wil ze allemaal vermoorden!”.

Toch was deze haat sterker in de Armeense hoofdstad Yerevan, waar de Armeense overheid een sterkere grip heeft, dan in het afgelegen Tatev. Daar spraken mensen nog als ‘komşu’ over Turken, zolang je ze ernaar kon vragen zonder dat EU-functionarissen ingrepen. Het leek wel alsof EU-functionarissen hier de taak van Yerevan overnamen. Desondanks hoorde ik maar weinig keer het woord ‘genocide’ van de Armeniërs (in Yerevan twee keer in tien dagen en in Tatev zelfs nul keer) en ging het meer over dat de Armeense overheid ‘bad’ was met Turkije. Ook hoorde ik veel klachten dat de Armeense presidenten uit Stepanakert (in Nagorno-Karabağ) kwamen en dus alleen maar focusten op die regio.

En inderdaad was het moeilijk te redeneren waarom een straatarm land als Armenie vrijwel al zijn middelen gebruikt om Nagorno-Karabağ en omgeving te bezetten. Om een illustratie te geven hoe groot het gebied is dat Armenië bezet houdt: het is 24% van Azerbeidzjan dus grofweg de helft van het grondgebied van Armenië zelf. En dat slokt zeker middelen op. Mensen in Tatev klaagden hier terecht over want in al onze gesprekken kon niemand (zelfs de dorpsouderen) niet herinneren dat er sinds de val van de Sovjet Unie ook maar iemand uit Yerevan (van de overheid) hier was gekomen. Bij onze vragen waar ze hoop op hadden, sprak niemand de hoop uit dat Yerevan hier iets zou investeren. Bij mijn directe vraag of bepaalde instanties in Tatev (zoals het gerestaureerde kloostercomplex uit de negende eeuw of de grootste kabelbaan ter wereld) gefinancierd waren door een ministerie, kreeg ik alleen hoongelach als antwoord.

Na uitwerking van ons project ‘Tatev Bazaar’ (inderdaad, Armeniërs hadden het woord ‘bazaar’/’pazar’ ook), hadden we weer een interculturele avond. Het viel me op dat veel meisjes uit Tatev beslist niet op foto’s wilden of mochten van hun vaders c.q. mannelijke familieleden tenzij ze nadrukkelijk toestemming hadden daarvoor. Het leek wel alsof het om islamitische meisjes ging. Een interessante vergelijking. Het ging zelfs verder toen ik tijdens de interculturele avond een magneet in de vorm van een hart won bij een quiz over Kroatië. Ik deed het cadeau aan een klein meisje van ongeveer 14 jaar oud en haar reactie was “Zullen we nu trouwen?”. Later werd ik door lokale Armeniërs ingelicht dat interactie tussen jongens en meisjes eigenlijk alleen maar mocht als het resulteerde in een huwelijk.

De cultuur van Armenië lag dus dicht tegen islamitische gewoontes in Pakistan, Iran en delen van Turkije maar ook bijvoorbeeld het hindoeïstische India. Het was interessant om te zien, want Armenië wordt wel als ‘christelijk land’ ingedeeld door Europa terwijl het meer Midden-Oosterse trekjes heeft dan menig ander land aldaar. Ook leerde ik daar het woord ‘Vendetta’, het Armeense equivalent voor ‘bloedwraak’ of ‘eerwraak’, wat daar niet ongewoon was. Toch hoor je meestal over eerwraak in Oost-Turkije (vooral onder Koerden), Irak en Iran terwijl het ook in Armenië een wijd verschijnsel blijkt te zijn. Ook dingen zoals seks voor het huwelijk en verkering hebben bleken dingen die in Armenië niet zomaar geaccepteerd worden. De Armeense cultuur had dus veel meer gemeen met de omringende culturen dan menig mens verwacht.

De gesloten grenzen hebben dus niet gezorgd voor een gesloten cultuur van de Armeniërs. De ruim duizend jaar die de (Selçukse en Osmaanse) Turken met Armeniërs hebben doorgebracht, hebben gezorgd voor een bijna identieke en sterk gelijkende cultuur. Iets wat de Armeniërs krampachtig proberen te verbergen en Turkije niet lijkt te weten.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (7/10): Tatev Mall of Tatev Bazaar? verscheen eerst op Turks.nl.

De foto’s:

Anadolu Agency:

Sevim Eser:

Ahmet Koc:

Het bericht Foto’s: Demonstratie duizenden Turken in Almelo verscheen eerst op Turks.nl.

Eén Armeniër vertelde al vijf keer in Turkije te zijn geweest en dat er eigenlijk geen probleem was, behalve dat de overheid star de grens gesloten hield. De gewone Armeniër leek niet onder de indruk van de Armeense indoctrinatie, althans mits hij of zij in staat was om te relativeren. Een ander jongvolwassen verhaalde over dat haar familie uit Erzurum kwam maar dat ze bang was terug te gaan omdat de Turken haar dan “zouden vermoorden”. Ze geloofde oprecht dat de Turken boos waren dat er na 1915 Armeniërs ontsnapt waren en nog steeds bij de grens stonden te wachten om de overgebleven Armeniërs te doden. Het resultaat van ruim 20 jaar staatspropaganda door Yerevan (sinds 1991).

Het werd nog dubieuzer toen dezelfde geïnterviewde vertelde al twee keer in Antalya te zijn geweest in een all inclusive hotel. Mijn volgende vraag was een logische: “Did the Turks kill you when you were in Antalya? No, so why do you think they will kill you in Erzurum?” Ze lachte maar wist het antwoord niet en praatte snel eroverheen dat Antalya een mooi gebied was. De staatspropaganda was in Yerevan blijkbaar zo sterk dat zelfs een bezoek aan Turkije de vooroordelen niet meer kon wegnemen. Het lijkt mij een serieus probleem, een grote last op de rug van de Armeniërs om zo een dubieus onderwijssysteem te moeten hebben. De verklaring komt als blijkt dat de boeken vooral door de Armeense diaspora geleverd worden.

En terugdenkend zag ik inderdaad vooral Engelse boeken en weinig Armeense boeken. Een grote contradictie natuurlijk wat het slechte onderwijsniveau in Armenië wel verklaarde. De titels van de boeken spraken ook boekdelen: “Western Armenia”, “The History of Western Armenia” etcetera. Met ‘West-Armenië’ werd gedoeld op Armeniërs in Turkije maar werd het woord ‘Turkije’ angstvallig doodgezwegen en gecensureerd. Bij de oudere mensen, die nog deels een Sovjet-opleiding hadden gehad, waren de vooroordelen jegens Turkije veel en veel minder. Bij hoogopgeleide Armeniërs die in staat waren om voorbij de indoctrinatie te kijken (en vaak op bezoek waren geweest in Turkije) waren de vooroordelen ook veel en veel minder. Maar er was toch een groep die zwaar gebukt ging onder deze staatspropaganda van de Armeense overheid.

Gelukkig was de onschuld van de jeugd nog wel sterk aanwezig, vooral door het gebrekkige onderwijs in Tatev hadden veel jonge kinderen geen of weinig vooroordelen jegens Turkije. Het was wel een droevige gedachte om te moeten aanhoren dat al deze kinderen twee jaar dienstplicht moesten vervullen in het door Armenië bezette gebied van Nagorno-Karabağ en omgeving. Daar zou de indoctrinatie en propaganda uiteindelijk toch zijn tol eisen, was mijn angst. Maar gelukkig kon ik deze gevoelens wegvoetballen. Het veld was vrij slecht en het bleef lang 0-0. De jongens riepen uiteindelijk de hulp in van hun dorpsheld, iemand die goed kon voetballen, maar het mocht niet baten. Hij zocht steeds de confrontatie met mij om me te kunnen wegpingelen. Toen het niet lukte, schold hij de andere voetballers uit dat ze betere passes moesten geven en dat wij te hard speelden. Dat terwijl ik nota bene een trap van hem in mijn gezicht had gekregen. Het was dus een typische voetbalwedstrijd, die wij overigens wonnen met 1-0 totdat het ineens hevig begon te regenen.

We renden een verlaten en vervallen fabriek in, het bleek een soort geïmproviseerd sporthal te zijn. De kinderen lieten enthousiast hun volleybalzaal, pingpongkamer, bar, en fitnesskamer (gemaakt van auto-onderdelen en vuilnis) zien totdat we besloten daar te volleyballen. Ook tijdens deze wedstrijd ontpopte de dorpsheld zich als de aanvoerder. Het mocht hier ook niet baten omdat hij uiteindelijk beweerde dat zij andere volleybalregels hanteerden en wij het spel verkeerd speelden. Dat terwijl wij een Italiaanse volleybalspeler hadden met jaren speelervaring. Gelukkig sloten we alles vriendschappelijk af met een gezellige barbecue. De Armeniërs ontpopten zich nogmaals als uiterst gastvriendelijke mensen die zonder aarzelen hun vee slachtten om ons te entertainen. Vlees is natuurlijk relatief duur als je het niet breed hebt, maar het kon ze niet deren. Het was een mooi gebaar van de mensen.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (6/10): Voetballen en volleyballen in Tatev verscheen eerst op Turks.nl.

In 1991 hadden de vanuit Moskou aangestelde directeuren hun koffers gepakt en waren ze meteen teruggegaan naar Moskou. De fabrieken en gebouwen bleven sindsdien staan. Niemand wist wat er nu mee moest gebeuren en ook was het niet duidelijk wie de eigenaar nu was. Zelfs toen ik vroeg of ik een gebouw kon kopen daar, waren mensen verbaasd. “Waarom neem je het niet gewoon in gebruik? Het staat al leeg sinds 1991?”, was de reactie.

“Maar ik wil de eigenaar worden, wie is nu de eigenaar? De burgemeester? De gemeente? Het provinciebestuur? Een ministerie? De regering in Yerevan?”, vroeg ik dan. Niemand kon mij het antwoord geven. Het land verkeerde nog net zo in chaos als in 1991, zo leek het. Hier en daar wisten mensen te vertellen dat rijke Armeniërs uit Moskou sommige stukken grond hadden opgekocht. Vooral de naam Ruben Vartaryan circuleerde daarbij vaak rond omdat hij in Tatev de grootste kabelbaan ter wereld had laten bouwen. Hij nam daarna lokale mensen aan en creëerde zo werkgelegenheid. Hij werd gevierd als een held.

Ik vroeg daarop hoeveel bijvoorbeeld de kolchoz zou moeten kosten; een collectieve boerderij van minstens 200 m2 waar nog makkelijk een extra verdieping ingezet kon worden om het aantal vierkante meter te verdubbelen naar 400 m2. De burgemeester riep dat ik maar een bod moest doen voor het gebouw (en de 2000 m2 grond die je erbij kreeg). Toen ik riep 35.000 euro, lachten alle aanwezigen. Voor dat geld kon ik het dorpje wel kopen, vertelden ze mij. Even snel keek ik op internet naar de prijzen en inderdaad.

Voor 17.500 dollar had ik al een verlaten vliegveld vlakbij Tatev, en voor 5.000 euro had ik al een mooi vrijstaand huis met twee verdiepingen. Het zijn voor ons makkelijke prijzen maar daar gold het als veel. De mensen wilden graag een hotel in Tatev maar kwamen er niet op om één van die vele Sovjet-gebouwen te gebruiken. Die gebouwen konden makkelijk omgebouwd worden tot een hotel, en dan ook nog eens een hotel met een verhaal. Je kon desnoods de Sovjet-stijl handhaven om zo een thema te creëren. De grootse Armeense diaspora zou toch te popelen staan om Tatev, waar de oudste Armeense kloostercomplex en de grootste Armeense universiteit uit de Middeleeuwen staan, te bezoeken.

Niks bleek minder waar, de Armeense diaspora investeerde meer in een lobbycampagne tegen Turkije dan in het behouden van cultureel erfgoed. En inderdaad; in Tatev zag ik veel winkeltjes maar geen één verkocht kranten. Er was één basisschool in Tatev die maar twee tot drie uur per dag open was. Waarom investeerde de Armeense diaspora niet meer in de heropleving van Tatev in plaats van het levend houden van de haat tegen Turkije? Tja, wat wordt er gedaan met de drie miljard dollar waar ik het al eerder[1] over had? Het wordt meer gebruikt voor propaganda en lobby dan voor armoedebestrijding jammer genoeg.

Tegelijk zag ik ook de Sovjet-mentaliteit terugkomen: Armeniërs waren te lang geregeerd en waren zelfstandigheid niet gewend. Onder de Selçuken en Osmanen hadden de Armeniërs redelijk veel zelfbestuur maar onder de Sovjets werd alles vanuit Moskou gedicteerd. Moskou bepaalde dat ze een badhuis nodig hadden en het werd gebouwd. De oude dorpsbewoners zeiden zelfs dat niemand uit Tatev ook maar één keer het badhuis had bezocht omdat iedereen zelf thuis een douche had en er geen ‘badhuis-cultuur’ was in Tatev. Dus ook nu wachtten de mensen tot iemand iets kwam doen voor ze, zoals een Ruben Vartaryan uit Moskou. In regeringshulp had niemand hoop, maar hulp uit de Armeense diaspora verwachtten ze wel. En dat kwam er ook, met Ruben en andere rijke Armeense zakenmannen.

Maar dit betekende wel dat de mensen in Tatev, ik wil niet zeggen lui maar wel, initiatiefloos worden. Dat terwijl er voldoende mogelijkheden zijn. Zo kan je voor 17.000 euro een Sovjet-gebouw van 3-4 verdiepingen opknappen als hotel en het geld gebruiken om met enkele jaren het hele dorp te vernieuwen. Nu was er sinds de Sovjet Unie geen investering meer gedaan in Tatev. Erg dubbelzinnig om te zien.

Gelukkig was er ook tegenwicht zodat we niet in een depressie vervielen. De jonge kinderen wilden graag met ons voetballen, een soort ‘Tatev United tegen de rest van de wereld’. We spraken af voor de volgende dag en nodigden ze uit om vanavond samen met ons een culturele avond te hebben. Eenieder van ons 19-koppig EU-team had namelijk een versnapering meegenomen uit hun land en dit wilden we delen met de lokale bevolking. Ik had zowel Nederlandse als Belgische producten mee en die verdwenen als sneeuw voor de zon in de monden van de jonge Tatev’ers. Vooral de stroopwafels waren favoriet, gelukkig had ik daar drie grote pakjes van. Even zat ik nog te denken om iets Turks te introduceren maar het bleek overbodig toen ze de ‘Armeense keuken’ introduceerden: baklava, imam bayıldı, karnı yarık, çay, lavaş, avşar, basturma (pastırma – bastırma) etcetera. Het frappante was nog dat ze serieus niet wisten dat bijvoorbeeld “imam bayıldı” Turks was, zelfs het woord “imam” deed het niet voor ze. Het was wel een leuke afsluiting van een enerverende dag waarbij we erg intensief bezig waren met de lokale mensen uit Tatev.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (5/10): Het in kaart brengen van Tatev verscheen eerst op Turks.nl.

Turkije had in 1991 nooit aanspraak gemaakt op Armeens grondgebied en mobiliseerde troepen alleen uit voorzorg omdat de val van de Sovjet Unie een periode van chaos inluidde. Turkije wilde deze chaos buitenhouden. Maar de allerbelangrijkste feiten zijn nog altijd dat Turkije het eerste land was dat Armenië erkende als een onafhankelijk land. Waarom zou een land dat intenties heeft om een ander land te bezetten, eerst dat land erkennen als een onafhankelijk en soeverein land? Het zou namelijk alleen maar betekenen dat het onder internationaal recht een geheel illegale actie begaat door een erkend onafhankelijk land in te nemen.

De werkelijkheid was dan ook dat Armenië meteen na de onafhankelijkheid een oorlog begon met Azerbeidzjan en grote gebieden van Azerbeidzjan bezet hield om er daarna een etnische zuivering (volgens sommige landen een ‘genocide’) te realiseren. Turkije mobiliseerde troepen om Armenië te bewegen deze oorlogsmisdaad te stoppen maar inderdaad dreigde Rusland toen dat Turkije erbuiten moest blijven. In Armenië werd dit verhaal blijkbaar gebruikt om te ‘illustreren’ dat Turkije als de grote ‘boeman’ elke kans aangreep om Armenië in te lijven. Dat terwijl het eigenlijk Armenië was dat tot op heden Turkije nog niet erkend had als land en zelfs in zijn grondwet verwijzingen maakt naar het inlijven van grote delen van Turkije als ‘West-Armenië’.

In plaats van de gids met zijn neus op deze feiten te drukken, besloot ik stilletjes te luisteren naar wat hij nog meer zou vertellen. Vooral omdat we nog samen zouden hiking. Ik wilde namelijk alle Middeleeuwse gebouwen in de bergen zien en er was een klooster voor ongeveer 500 man die nog in vrij goede staat was. Het was dan ook gerenoveerd door de Amerikaanse Ambassade in Armenië. Hieruit bleek nogmaals dat Armenië vrijwel helemaal is opgebouwd met buitenlands kapitaal (de luchthaven met Argentijns geld, de moskee met Iraans geld en dit klooster met Amerikaans geld).

De in totaal zes uur durende wandeltocht voerde ons langs een prachtige waterval, vele honderden meters op de bergen, vervallen Armeense monumenten en kruizen maar ook het klooster. De zuurstof op de hoogte te midden van deze gezonde omgeving gaf eenieder een impuls en inderdaad was ik na zes uur hiking nog zo fit dat ik heen en weer begon te joggen in afwachting van de overgebleven leden van de groep. Onze gids noemde me ‘de man die nooit moe wordt’ en we werden goede vrienden. De tocht van zes uur werd uiteindelijk zo lang dat na aankomst bij Devil’s Bridge (een bijna onbegaanbare ravijn) er een bus werd gebeld.

Zonder aarzelen nam de gastheer, waar ik toevallig sliep, een oud Sovjet-busje om ons op te halen. Hij vroeg geen geld, raakte beledigd toen we hem een cadeau wilden aanreiken en wilde er simpelweg niks van weten. Ondanks dat hij toch zo een paar uur kwijt was om ons op te halen, na zes uur hiking waren we toch wel een flinke eind afgedaald. Tel daarbij op dat het om onbegaanbare bergweggetjes gaat en eenieder snapt al dat het toch een verzoek was aan een arme dorpeling om een flink aantal uur te investeren om ons op te halen. Uren die hij ook kon gebruiken om zijn tuin te bewerken. De benzinekosten staan hier nog los van natuurlijk.

Het zette mij aan het denken. Deze mensen stellen het welzijn van hun gasten boven alles. Ondanks dat ze het niet breed hebben, delen ze het klein beetje (figuurlijke) brood evenredig met hun gasten. Erg mooi en sympathiek om dit te mogen meemaken.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (4/10): Hiking in de bergen van Tatev verscheen eerst op Turks.nl.

We kregen van onze Duitse projectleider te horen dat we pas om 10 uur zouden beginnen, wat ons toch even tijd gaf om het dorp te verkennen. De mensen waren nieuwsgierig en bepaald niet koud. Integendeel zelfs, ze waren warm, vriendelijk en gastvrij. Vrijwel iedereen nodigde ons uit om bij ze binnen te komen. Toen pas viel het op hoeveel oude Sovjet-gebouwen er wel niet waren in Tatev, vrijwel overal stonden massieve gebouwen: een badhuis, een kolchoz (collectief boerderij), busstation, fabriek, cultureel huis, restaurant, barbecuehuis, burgemeesterslokaal et cetera. De gebouwen hadden jaartallen op ze, de meeste waren gebouwd tussen 1961 en 1968 maar waar inmiddels verlaten en erg verwaarloosd. Dat was eigenlijk het probleem van de Sovjet-producten: ze waren bouwkundig veel te sterk om kapot te gaan maar technologisch te zwak om van nut te zijn.

In de avond na het seminar was er rond 21 uur thuis om het dorpje weer te verkennen. Het was moeilijk zonder goede wegen of lantaarnpalen. De wegen waren waarschijnlijk ook in de jaren ’60 door de Sovjets gebouwd om daarna nooit meer iets eraan te doen. De wegen waren nu meer put dan weg; er was geen asfalt meer over, alleen nog maar modder. Licht was er niet, het was dus echt pikdonker. Alhoewel de sterren echt goed zichtbaar waren, was het zonder licht nietecht veilig in een bergdorpje wat omringd is door bergen en ravijnen en zelf op 500 meter hoog staat. Voor je weet liep je op een rotsklip waar je zo honderden, zo niet duizenden meters naar beneden kon kukelen. Over de hoogte was nogal discussie; sommige dorpsbewoners hielden het op ongeveer 4000 meter hoog, terwijl het andere het op 500 meter hoog hielden. Het zag er in ieder geval indrukwekkend uit.

Tegen de nacht aan, strompelde ik nog tegen een oud kloostergebouw aan. Tatev had sowieso het bekende Tatev-kloostercomplex maar ook nog verscheidene kleinere kloosters in de nabije omgeving. Door gebrek aan licht was het moeilijk te zien maar al snel kwam er een oudere Armeense vrouw aangerend die in het Russisch “Geen geld! Geen geld?” riep. Na het geven van wat kleingeld, kreeg ik drie kaarsen waarmee ik het kloostergebouw van binnen kon verkennen. Ik kroop zelfs in de kleinere kruipvertrekken waar waarschijnlijk vroeger of goederen opgeslagen werden of gevangenen tijdelijk werden opgesloten. Het was op tijden nogal spannend om de uitgang weer te vinden.

Uiteindelijk vond ik de plek waar de kaarsen neergezet konden worden, vergezeld van een wens. Hierna was de avond eigenlijk al snel in het teken van ‘Ça Ça’ gekomen, een soort Georgische wodka van een hoog alcoholpercentage wat daar gratis uitgedeeld werd. Daarna werd het dan ook snel tijd om te slapen voor een nieuwe dag in Tatev.

Het bericht Armand Sağ vanuit Armenië (3/10): De verkenning van Tatev verscheen eerst op Turks.nl.